Wulke Ždźary, kotrež słušeja do Łazowskeje gmejny, su kolebka powěsće wo dušnym serbskim kuzłarju Krabaće. Twórbje „Mišter Krabat“ Měrćina Nowaka Njechorńskeho a „Čorny młyn“ Jurja Brězana stej dwě z wjacorych dalšich wersijow tuteje mytiskeje legendy. Tola hakle přez hrajny film po romanje Otfrieda Preußlera bu Krabat daloko za mjezami Łužicy znaty. W stawiznach Wulkich Ždźarow wšak bě Krabat wusahowaca wosobina. Wot 1691 běše tu mjenujcy chorwatski wyšk Johann von Schadowitz bydlił a skutkował, kotrehož ludźo Krabat mjenowachu. Za swoje zasłužby na dworje sakskeho kurwjercha bě wudwór we Wulkich Ždźarach jako wuměnk dóstał. Kaž so powěda, bě von Schadowitz charismatiski a z prostym ludom wusce zwjazany čłowjek. Dźakowano swojej chorwatskej maćeršćinje wón serbsce rozumješe a tež rěčeše. Jeničce to, zo knježićel z ludom a samo w jeho rěči komunikowaše, sčini z Krabata hižo za čas jeho žiwjenja mytos: W Krabatowej smjertnej hodźinje jeho duša w podobje kołpja dom a wjes wopušći. Stary hosćenc „Kołp“ dźensa hišće ze swojim mjenom a z reliefom na tutu podawiznu dopomina. Z lubosću zrekonstruowany třistronski statok „Krabatowy nowy wudwór“ sposrědkuje tójšto zajimawostkow wo Krabaće, serbskim žiwjenju a wo Łužicy.
Wopyt bliskeje Energijoweje fabriki w susodnych Hórnikecach so wottud poskića. Wjes a twornja nastaštej před něhdźe 100 lětami direktnje při wuhlowej jamje Werminghoff I – impozantny a kompleksny to pomnik wjesneje industrijneje kultury we Łužicy. Muzej předstaja stawizny a přichod „něhdyšeho rewěra“. Kopica zarjadowanjow a wosebitych wustajeńcow wulkich a małych hosći do tutoho kompleksa přiwabja. Muzej je cyłe lěto wotewrjeny.
